ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ και κατοχή

Μόλις κηρύχθηκε ο πόλεμος, το γήπεδο της Λεωφόρου επιτάχθηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης και Στρατού και οι χώροι εσωτερικά, κάτω από τις θύρες, μετετράπησαν σε νοσοκομείο αιχμαλώτων πολέμου (από τη μεριά της Θύρας 13) και σε χώρο διδασκαλίας του Εμπειρίκειου ορφανοτροφείου (από τη μεριά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας).
Στα χρόνια της Κατοχής το ιστορικό γήπεδο του Παναθηναϊκού επιτάχθηκε από τους Ιταλούς, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 1942 μέρος των εγκαταστάσεων ανατινάχθηκε από τους αντάρτες του απελευθερωτικού αγώνα. Έπειτα από πολλές προσπάθειες, η διοικούσα επιτροπή του Παναθηναϊκού έπεισε τον Ιταλό φρούραρχο να επιστραφεί η χρήση του γηπέδου στους «πράσινους», υπό τον όρο ότι θα λάμβανε το 50% των εισπράξεων από τα ματς που θα διεξάγονταν εκεί.
Παρ’ όλα αυτά, κατά τους πρώτους μήνες της γερμανικής κατοχής το γήπεδο το είχαν για αποκλειστική χρήση τους οι κατακτητές, οι οποίοι έδιναν συχνά πυκνά αγώνες. Προκειμένου μάλιστα να… διασκεδάσουν ακόμη περισσότερο, έπαιρναν τα κύπελλα από την τροπαιοθήκη του Παναθηναϊκού και τα απένειμαν στη νικήτρια ομάδα. Κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να λεηλατηθούν ορισμένα από τα ιστορικά τρόπαια του συλλόγου.
Πολλά από τα μέλη του Παναθηναϊκού είχαν ενταχθεί στην Αντίσταση και συχνά οι συναθροίσεις στο γήπεδο της Λεωφόρου με πρόφαση το «τριφύλλι» είχαν καθαρά αντιστασιακό χαρακτήρα. Ο διευθυντής του γηπέδου κατά τη διάρκεια της Κατοχής, Αντώνης Βρεττός, είχε μετατρέψει κάποια κρυφά σημεία του γηπέδου σε χώρους μυστικών συναντήσεων, όπου οι αντιστασιακοί μάθαιναν τα νέα για τον αγώνα κατά των Γερμανών από λαθραία και μη κλειδωμένα ραδιόφωνα (οι Γερμανοί τα κλείδωναν προκειμένου να υπάρχει πρόσβαση μόνο σε όσους σταθμούς ήθελαν). Και όλα αυτά κάτω από τη μύτη του εχθρού…
Ένας από τους αντιστασιακούς Παναθηναϊκούς ήταν ο Μιχάλης Παπάζογλου, αθλητής των «πρασίνων» και ο άνθρωπος που φιλοτέχνησε το έμβλημα του συλλόγου, το Τριφύλλι. Από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής ο Παπάζογλου εντάχθηκε στην αντιστασιακή ομάδα του Γιώργου Ιβάνοφ, αθλητή του Ηρακλή, και μαζί διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στον αγώνα κατά των κατακτητών, καθώς παρείχαν πληροφορίες στις συμμαχικές δυνάμεις για γερμανικούς στόχους και εν συνεχεία προχωρούσαν σε σαμποτάζ. Λέγεται ότι η εν λόγω αντιστασιακή ομάδα, σε συνεργασία και με άλλους αγωνιστές, κατέστρεψε τους κινητήρες περίπου 30 γερμανικών αεροπλάνων και βύθισαν τρία ελαφρά πολεμικά πλοία.
Στις 12 Οκτωβρίου 1942 ο Παπάζογλου συνελήφθη από τις κατοχικές δυνάμεις. Αρχικά κλείστηκε στις φυλακές Αίγινας και ακολούθως μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ, όπου προσποιήθηκε ότι τρελάθηκε, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να τον μεταφέρουν στο Αιγινήτειο νοσοκομείο. Διευθυντής του νοσοκομείου ήταν ο φίλος του Παναθηναϊκού και ιδρυτής της ομάδας μπάσκετ Π. Γιαννάτος, ο οποίος μαζί με τον ιδρυτή του συλλόγου Γιώργο Καλαφάτη οργάνωσαν την επιτυχημένη απόδραση του Παπάζογλου στις αρχές του 1944.
Σπουδαίο αντιστασιακό έργο επιτέλεσε και ο σπουδαίος Μίμης Πιερράκος, ο οποίος μεσουράνησε με τη φανέλα του Παναθηναϊκού τη δεκαετία του ’30. Ο αποκαλούμενος «Μπρακ», μόλις κηρύχθηκε ο πόλεμος, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή στα ελληνοαλβανικά σύνορα και έπεσε ηρωικά σε μάχη με τους Ιταλούς τις τελευταίες ημέρες του Νοεμβρίου του 1940, λίγες ημέρες προτού ο ελληνικός στρατός μπει νικητής στο Πόγραδετς.
Το 1950 ο Μιχάλης Παπάζογλου μαζί με ποδοσφαιριστές του Παναθηναϊκού, συγγενείς και φίλους του Πιερράκου, πήραν την πρωτοβουλία και βρέθηκαν στα βουνά της Ηπείρου, όπου εντόπισαν τον τάφο του σπουδαίου αθλητή. Τα οστά του Μίμη Πιερράκου, καλυμμένα με τη σημαία του Παναθηναϊκού, μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και ενταφιάστηκαν στο κοιμητήριο Ζωγράφου, ενώ στο εντευκτήριο του «τριφυλλιού» αναρτήθηκε επιγραφή για τον ηρωισμό και την αυτοθυσία ενός πραγματικά μεγάλου Παναθηναϊκού.
Την άνοιξη του 1942 η φιλική αναμέτρηση που οργάνωσαν ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ στο γήπεδο της Λεωφόρου μετατράπηκε σε αυθόρμητη διαδήλωση εις βάρος των κατακτητών. Στις εξέδρες βρέθηκαν περισσότεροι από 16.000 θεατές προκειμένου να στηρίξουν μια φιλανθρωπική προσπάθεια, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων προοριζόταν για τους αθλητές που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο «Σωτήρια». Οι Γερμανοί όρισαν ως διαιτητή έναν Αυστριακό αξιωματικό των δυνάμεων κατοχής, ενώ δεν επέτρεψαν να δοθούν τα έσοδα στις ομάδες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα του κόσμου.
Οι δύο αρχηγοί του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ, Κρητικός και Μαρόπουλος, πήραν την απόφαση να μην αγωνιστούν και ανέβηκαν στις εξέδρες μαζί με τους συμπαίκτες τους για να εξηγήσουν στον κόσμο τι συνέβη. Το πλήθος, που ούτως ή άλλως ένιωθε την καταπίεση, ξέσπασε και όρμησε στον αγωνιστικό χώρο προκαλώντας ζημιές και φωνάζοντας συνθήματα για την ελευθερία. Μάλιστα, ακολούθησε πορεία μέχρι το κέντρο της Αθήνας και χρειάστηκε η παρέμβαση του γερμανικού στρατού για να διαλύσει μια μεγάλη διαδήλωση εις βάρος του κατακτητή.
Στις 8 Οκτωβρίου 1944, λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, ο Αντώνης Βρετός ύψωσε την ελληνική σημαία στο γήπεδο της Λεωφόρου, δίνοντας κουράγιο στους κρατούμενους που βρίσκονταν στις φυλακές Αβέρωφ απέναντι από την ιστορική έδρα του συλλόγου και στέλνοντας μήνυμα ελευθερίας στους Αθηναίους. Μάλιστα, έγραψε στον τοίχο του γηπέδου: «Την προσεχή Κυριακή μέγας ποδοσφαιρικός αγών Παναθηναϊκού–Αγγλικής Αεροπορίας. Ζήτω η Ελευθερία». Ο διευθυντής του γηπέδου των «πρασίνων» δεν λειτούργησε κρυφά, αλλά κοινοποίησε την ενέργειά του στον τότε δήμαρχο Αθηναίων Άγγελο Γεωργαντά.
Το περιεχόμενο της επιστολής είναι ενδεικτικό: «Κύριε Δήμαρχε, λαμβάνω την τιμή να σας γνωστοποιήσω ότι υπό την ιδιότητά μου ως διευθυντού του Γυμναστηρίου του Παναθηναϊκού ΑΟ ύψωσα εν αυτώ σήμερον 8 Οκτωβρίου 1944 και ώραν 7ην π.μ. την Ελληνικήν Σημαίαν. Με βαθύτατην συγκίνησιν, Αξιότιμε Δήμαρχε σας αναφέρω τα ανωτέρω, με συγκίνησιν την οποίαν επαυξάνει το γεγονός ότι διά πρώτην φοράν υψούται η Ελληνική Σημαία εις την περιοχήν της κυρίως πρωτευούσης»…
Κάπως έτσι γράφτηκε η Παναθηναϊκή ιστορία κατά τα χρόνια της Κατοχής...